Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Merkezi Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan AA. muhabirine "Osmanlı, bir devlet midir yoksa imparatorluk mu?" başlığı altında süregelen tartışmalarla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan "Osmanlı İmparatorluğu" tabirini batılıların kullandığını, Osmanlı metinlerinde bu tabirin hiç geçmediğini belirterek, "Çünkü Osmanlı Devleti bir imparatorluk değildir. İmparatorluk demek, birilerini sömürmek, zenginliklerini götürmek, kimliğini yok etmek, asimilasyona tabi tutmak demektir. Osmanlı Devleti bunu yapmamıştır." dedi.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 23 Nisan 1920'de kurulmasından sadece 6 gün sonra Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması esnasında "Memalik-i Mahrusa-i Şahane işgal altındadır." denildiğini aktaran ve bunun Osmanlı Devleti anlamına geldiğini belirten Beyhan, bu ifadenin Meclis tutanaklarında da yer aldığına dikkati çekti.
Beyhan, Osmanlı Devleti'ne yönelik "Memalik-i Mahrusa" ifadesinin kullanılmasının bir nevi "korunan memleketler" anlamına geldiğini vurgulayarak, "İşte bugün 'Osmanlı İmparatorluğu' diyorlar ya Batılıların 'Ottoman Empire'ını olduğu gibi Türkçe tercüme ediyoruz. Oysa Osmanlı metinlerinde, gazetelerinde, basınında, kitaplarında hiçbir yerde 'Osmanlı İmparatorluğu' tabiri kullanılmaz. Çünkü Osmanlı Devleti bir imparatorluk değildir. İmparatorluk demek birilerini sömürmek, zenginliklerini götürmek, kimliğini yok etmek, asimilasyona tabi tutmak demektir. Osmanlı Devleti bunu yapmamıştır." diye konuştu.
"Memalik- Mahrusa-i Şahane nedir?" Beyhan, Osmanlı'da ise farklı inanca, dile sahip vatandaşların kendi kültürünü yaşayabildiğinin altını çizerek, sözlerini şöyle sürdürdü: "29 Nisan 1920'de Meclis müzakereleri devam ederken konuşmalarda zabıtlara geçen, 'Memalik- Mahrusa-i Şahane işgal altındadır. Bu işgalin bertaraf edilebilmesi için bir milli ordunun teşekkülü gereklidir.' Yani Osmanlı Devleti demek istiyor. Memalik- Mahrusa-i Şahane nedir? Pek çok iklimin, coğrafyanın, ırkın, inancın yaşadığı bir coğrafyadan bahsediyoruz. Birinci Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti dahil olmadan 2,5 milyon kilometrekarelik bir coğrafyaya hükmediyor. Bu coğrafya üzerinde Arapça, Süryanice, Boşnakça, Slav dilleri konuşuluyor. Irklar da böyle, Rumlar, Araplar, Kürtler, Türkmenler yaşıyor. Osmanlı işte bütün bu insanları himaye ediyor. Kendi dilini konuşuyor, kendi kültürünü, inancını yaşıyor."
Devletin resmi gazetesi Takvim-i Vekayi'nin Rumca, Ermenice, Arapça, Farsça ve Fransızca olarak yayınlandığına dikkati çeken Beyhan, "Memalik-i Mahrusa'dan kasıt, herkesin kendi inancını, kültürünü, değerlerini yaşadığı yani herkesin güvenle yaşadığı bir ülke. Memalik 'memleketler', "mahrusa" ise korunan demek. Muhafaza edilen, güvenlikleri sağlanan memleketler demek." bilgisini paylaştı.
"Müfredat programının değişmesi lazım" Beyhan, geçmişten bugüne uzanan tarih kitaplarında da "Osmanlı İmparatorluğu" ifadesinin yer aldığını belirterek, "Tarih kitaplarında bu yazar. Niye yazar? Çünkü 'imparatorluk', 'Ottoman Empire', Batılılar öyle diyor." değerlendirmesini yaptı.
Bilim alanlarının kendi terimleriyle var olduğunu vurgulayan Beyhan, Atatürk Araştırma Merkezinde bulunan kitaplarda "Osmanlı Devleti" tanımı kullanılmasına titizlik gösterildiğini ifade etti.
Beyhan; "Sempozyumlarda, toplantılarda bunu konuşuyoruz. Bu ortamlarda bunu sürekli dile getiriyorum. Bu da kolay değil yani bir müfredat programı... Diyelim ki Kut'ül Amare, bir kitap çıktı 36 değerli bilim insanının bilgileri var ama hala kitaplara baktığınızda 'Irak cephesi' bir paragrafla anlatılır. Peki ne olması lazım? Müfredat programının değişmesi lazım. Bunu da büyük bir heyecanla bekliyorum. Zannediyorum bu yönde de adımlar atılacaktır. Çünkü tarih şuuru dediğimiz şey aslında milleti 'millet' yapan şuurdur, ortak değerdir. Yani geçmiş bizi biz yapıyor. Tarihi olmayan bir millet olabilir mi?"
Genel olarak öğrencilerin tarih dersini sevmediğini dile getiren Beyhan, bunun nedeninin de ezbere dayanan bilgilerin sorulması ve aktarılmasından kaynaklandığını ifade etti. 23.05.2017-Burcu Çalık’tan alıntıdır.
***
Bir genç, Üstad Necip Fazıl’a bir konferansında ''Osmanlı emperyalist değil miydi?'' diye soruyor? Fransız gence verdiği cevap, konunun cevabını da içeriyor. ''Evladım eğer Osmanlı emperyalist olsaydı şu anda bu soruyu Fransızca değil Türkçe sorardın.''
***
*‘Şeyhül Müverrihin’ (tarihçilerin şeyhi) ya da “tarihçilerin kutbu” olarak bilinen Prof. Dr. Halil İnalcık: ''Osmanlı İmparatorluğu uydurma bir laftır. Osmanlı kendine imparatorluk demedi, ‘Devlet-i Aliyye-i Osmaniye’ dedi. Yani, Yüce Osmanlı Devleti.'' Aliyye’nin a’sını da uzatmadan söylemeliyiz.
***
Murat Bardakçı: Osmanlı devletinin resmi ismi asırlar boyunca “Devlet-i Aliyye” yani “Büyük Devlet” olmuştur! Hoşça kalın.
YORUMLAR