Son günlerde yazılı ve görsel basında bir takım kelimeler görülmeye, duyulmaya, dillendirilmeye başlandı. Çevremdeki arkadaşların birçoğuna sordum LGBTTİQ ne demek? Diye. Maalesef yeterli ve açıklayıcı bir cevap alamadım. Sanki biliyorlar ama ifade edemiyorlar veya bilmiyorlar ama bilmiyorum demeye çekiniyorlar. Neyse o arkadaşlar adına ben şöyle bir cevap vereyim: Bazı harflerin açılımının ne olduğunu biliyorum ama bütün harflerin açılımının ne anlama geldiğini ben de bilmiyordum. Hep söylemiyor muyuz? “bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp” diye.
LGBT, GLBT, LGBTTİQ gibi kelimeler ne anlama gelmektedir? Araştırdım, önce kendim öğrendim sonra da bu günkü köşe yazıma konu yaptım.
LGBT veya GLBT, 1990'larda LGB kısaltmasından sonra ortaya çıktı ve 1980'lerin ortaları ile sonlarından itibaren gey sözcüğü yerine kullanılarak LGBT topluluğunu temsil etmeye başladı. Birçok aktivist, gey topluluğu kullanımının eksik bir tanımlama olduğunu düşünerek LGBT topluluğu kullanımına geçti.
Bu bazen LGBTT (lezbiyen, gey, biseksüel, transseksüel veya travesti) veya LGBTİ (lezbiyen, gey, biseksüel, transgender, intersex), LGBTTIQ (Lezbiyen, Gay, Biseksüel, Travesti, Transseksüel, Intersex, Queer) şeklinde de kullanılmaktadır. 1900'lü yıllardan itibaren kullanılmaya başlayan "LGBT", eşcinsel hakları mücadelesinde kullanılan çatı kelimedir.
LGBTİ tarihi kaç yılına dayanıyor? İnsanlık tarihi kadar eski LGBT ve eşcinsellik eski kaynaklarda M.Ö. 2000-3000 arasındaki döneme kadar uzanan LGBT'nin tarihi ile ilgili en eski yazılı belgeler Eski Mısır, Sümerler ve Hititlere uzanmaktadır. Bazı Mezopotamya tapınaklarında, yakın zamana değin Hindistan'da süren bir uygulamaya benzer biçimde, kutsal fahişelerin yanı sıra kültün (din ve yerel özellikler taşıyan dini törenler-aşırı ilgi gören film ve benzeri) hizmetine verilmiş eşcinsel fahişeler bulunmaktaydı. Yine LGBT tarihinde özel bir önemi olan iki eski Doğu halklarından Hititler ve Yahudiler tarihte yer almıştır. M.Ö. 1400'lerden kalma bir Hitit yasa derlemesinde erkekler arasında evliliğe izin veren bir madde belirlenmiştir. Bu yasa tarihte eşcinsel evliliğe izin tanıyan ilk yasa olma özelliğini de taşımaktadır. Bir diğer topluluk; Yahudiler ise eşcinselliğe karşı yürüttükleri mücadeleyle tanınırlar. Batı uygarlığının eşcinselliği mahkûm etmesinin temelinde önce Musevilik, daha sonra Hristiyanlık kaynaklarında yer alan bu mücadele yatmaktadır. 03.02.2021 tarihli basından.
***
LGBTTİQ açılımı nedir?
*Lezbiyen; Başka bir kadına fiziksel ve/veya duygusal çekim hisseden kadın. Lezbiyen, eşcinsel kadın anlamına gelmektedir.
*Gay; Eşcinsel. Türkiye’de gay kelimesi erkek eşcinseller için, lezbiyen kelimesi bayan eşcinseller için kullanılmaktadır.
*Biseksüel; Hem kadınlara hem de erkeklere çekim hisseden kadınlar ise biseksüeldirler. Kişinin kendini tanımlaması veya kendine biçtiği cinsel kimlik, davranışlarıyla örtüşmüyor olabilir.
Travesti; Travestilik ya da travestizm, genellikle cinsel haz almak amacıyla, karşı cinsin kıyafetlerini giymek. Travestilerin çoğunluğu erkektir.
Transseksüel; Belirli bir cinsin fiziksel karakteristikleri ile doğduğu halde duygusal ve psikolojik anlamda kendisini diğer cinse ait hisseden kimsedir. Erkek ya da kadın transseksüeller cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirmeden önce genellikle bir süreliğine karşı cinsin kıyafetlerini giyerler.
Intersex; İnterseksüellik, hem erkeksi hem de kadınsı cinsiyet özelliklerine sahip olan insanların durumunu belirtir. İnterseksüel olmak için çift cinsiyetli olmak gerekmez. Birey içinde hem erkek hem kadın özellikleri taşıyabilir ve her iki cinse de duygusal ve/veya cinsel bir çekim hissedebilir.
Queer; Kuir veya Queer, heteroseksüel veya ikili cinsiyet sistemine uymayan, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim veya her ikisini de içine alan bir şemsiye terimdir. LGBT tanımlarını tekrar yapan; bunların cinsel olduğu kadar sosyolojik, entelektüel ve politik açılımlarıyla tarihsel, kültürel gelişimlerini de anlatan teori. Queer, Türkçede "garip, tuhaf, yamuk" gibi olumsuz nitelikler taşıyan bir kelime olmakla birlikte politik ve teorik meselelerde kullanılması 1990'larda başlamıştır. Özellikle New York'ta kurulan Queer Nation adlı aktivist grupla birlikte özellikle akademik alan da dahil olmak üzere yapılan faaliyetlerle birlikte kavram somutlaşmıştır. Basından.
***
05.05.2020 tarihinde bu köşede Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın 24.04.2020’deki Cuma hutbesinden bir bölüm yayınlanmıştı. O yazıda, özellikle Korona virüs salgınını yaşadığımız bu günlerde; “Ey insanlar! Sağlığımıza zarar veren şeylerden uzak duralım. Bundan, sadece bu kötülüğü işleyen değil, binlerce km. uzakta olanlar da zarar görüyor. Canımıza, aklımıza, inancımıza, malımıza ve neslimize zarar veren şeylerden uzak duralım. Temiz olalım, taharete önem verelim. İslam’a göre haram olan sigara ile topyekûn mücadele edelim. Geliniz sarhoşluk verici ve uyuşturucu maddelerle topyekûn mücadele edelim. İslam zinayı en büyük haramlardan kabul ediyor, Lutiliği, Eşcinselliği lanetliyor. Bunun hikmeti hastalıkları beraberinde getirmesi ve nesli çürütmesidir. Yılda yüzbinlerce insan gayri meşru ve nikahsız hayatın İslami literatürdeki ismi zina olan bu büyük haramın sebep olduğu Hiv virüsüne maruz kalıyor. Geliniz bu tür kötülüklerden insanları korumak için birlikte mücadele edelim. Her türlü kötülükle, birlikte mücadele edelim…” Hoşça kalın.
YORUMLAR