Bugün, bilim adamlarının görüşleri ve yönetmelikler doğrultusunda, inşaatlarda kullanılan demir konusunu gündeme getirmek istedim.
Betonarme elemanlarda çekme kuvvetlerini çelik (demir), basınç kuvvetlerini beton taşır. Çelik, ya doğadan CEVHER olarak ya da HURDA demirlerden üretilir. (Çelik, halk arasında demir olarak bilinmektedir.)
Yıkılan binalarda demirlerle ilgili sorunlar nelerdir?
1. Hurda demirden üretilen demir kullanılmıştır.
2. Betonarme elemanlarda eksik demir kullanılmıştır.
3. Hem hurda demir hem de eksik demir kullanılmıştır.
Binalarda neden hurda demir kullanılır?
*Hurda demir, cevher demire göre yaklaşık 2,2 kat daha ucuzdur. Yani demir için 220 bin tl. vermek yerine hurda demir için 100 bin tl. ödersiniz.
*Cevher demir ile hurda demirin görünüşü ve fiziksel özellikleri arasında fark yoktur. Aradaki farkı ancak deneylerle belirleyebilirsiniz.
Hurda demir kullanılırsa ne olur?
*Hurda demirin dayanımı cevher demirden yaklaşık %20 daha düşüktür.
*Cevher demirin 1 cm. karesi 2200 kg’lık yük taşırken, hurda demir 1760 kg. yük taşıyabilir.
*Hurda demir gevrektir uzama oranı %42 daha düşüktür.
*Hurda demir sünek (lastik gibi) davranamaz, enerji sönümleme (araba süspansiyonu gibi darbeyi yutma-azaltarak iletme) kapasitesi %48 daha düşüktür.
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için şöyle bir örnek verilebilir; Depremde yıkılan 8 farklı binadaki 30x50 cm. kolonlarındaki betonlar C-8, C-10, C-12, C-14, C16, C-18, C-20, C-25 ve C-30 olsun. Kolonda %1,5 donatı ile 12 tane 16 mm. çapında S-220 demiri olması gerekirken 4 tanesi de eksik olsun!
30x50cm’lik bu kolonda C-25 betonu ve S-220 demiri kullanıldığında 368 ton yük taşırken, aynı kolona kötü beton, hurda demir ve 4 tane de eksik demir konulursakolonun taşıma kapasitesi;
C-8 de 2,9 kat azalır, C-10 da 2,41 kat azalır, C-12 de 2,07 kat azalır,
C-14’te 1,80 kat azalır, C-16 da 1,61 kat azalır, C-20 de 1,31 kat azalır,
C-25 de 1,07 kat azalır, C-30 da 1,1 kat artar.
SONUÇ: Hurda demir, gizli ve büyük tehlikedir.
*Beton C-8, demir hurda ve 1/3 oranında eksik ise kolon 3 kat daha az yük taşır.
*Hurda demir 2,2 kat daha ucuzdur.
*Çekme dayanımı %20 daha düşüktür.
*Uzama kabiliyetini %42 kaybetmiştir.
*Enerjiyi yutma kapasitesini %48 kaybetmiştir.
*Binaların güçlendirme analizlerinde kesinlikle demir örnekleri alınıp deneyler yapılmalıdır.
* Bina analizlerinde bu deney sonuçlarındaki değerler kullanılmalıdır.
***
Cevher demir ve hurda demir kullanımının farkına örnek; Her katta 4 konut olan 5 katlı bir binada yani 20 adet konut için hurda demir kullanılırsa ne kadar kar edilir?
Cevher demir
Hurda demir
100 metrekarelik bir daireye (konuta) temeldeki demir hariç yaklaşık 4 ton demir (1 metre kareye yaklaşık 40 kg.) kullanılır. 20 dairenin herbiri 100 metrekare ve aynı ölçülerde olsun. 5 katlı bu binaya (20 konut) yaklaşık 80 ton demir kullanılır. Cevher demirin tonu yaklaşık 18.000 tl. olsun. Müteahhit bu binada cevher demir kullanırsa demir için 80x18000=1.440.00 tl. (Bir milyon dörtyüz kırk bin tl.) öder.
Hurda demirin tonu yaklaşık 8000 tl. (Sekizbin tl.) olduğunu düşünelim. Müteahhit inşaatta hurda demir kullanırsa bu binada demir için 80x8000=640.000 tl. (Altıyüz kırk bin tl.) öder. 5 katlı, 20 konutlu bir binadan müteahhit yaklaşık 800.000 tl. (Sekizyüz bin tl.) kar eder. Cevher demir için ödeyeceği para ile aynı binadan 2,25 tane bina daha yapılabilir demektir!
İnşaatlarda kullanılan demirin hurda olup olmadığını nasıl anlarız: Demirin ilk satışının yapıldığı yerdeki irsaliye veya faturalardan, demirin üretildiği yerden, şantiyede yapı denetim firmalarının alacağı demir numunelerini Akredite laboratuvara götürüp yapacağı deneyler vb. yollarla belirlenebilir. Bunların dışında kim olursa olsun el ile, göz ile, dokunarak, tartarak, bükerek vb. hiçbir şekilde bilemeyiz! Hoşça kalın...
YORUMLAR